โครงเรื่อง
นิทานกาพย์เรื่องกาพย์พระไชยสุริยาเป็นนิทานสั้นๆ โครงเรื่องจึงไม่ซับซ้อนโครงเรื่องใหญ่คือการที่ตัวละครเอกต้องประสบกับความทุกข์ยากต้องพลัดพรากจากเมืองเพราะการประพฤติไม่ถูกทำนองคลองธรรมของผู้นำหน้าที่บริหารบ้านเมือง เเต่ในที่สุดก็มีผู้มาชี้เเนะเเนวทางครองชีวิต ทำให้ได้พบกับการดำเนินชีวิตที่ถูกต้องเเละเป็นสุขส่วนรายละเอียดของอนุภาคนั้นมีลักษณะดังนี้
๑. การเปิดเรื่อง กวีจะเปิดเรื่องด้วยการกล่าวประณามบทหรือบทไหว้ครูดังเช่นขนบธรรมเนียมการประพันธ์ทั่วๆไป จากนั้นจะเริ่มบรรยายสภาพการของตัวละครเมืองใดเมืองหนึ่งว่ามีใครบ้างง มีความสัมพันธ์อย่างไรมีพฤติการทั่วไปเป็นอย่างไร เพื่อปูพื้นความมเข้าใจเเก่ผู้อ่าน
เรื่องกาพย์พระไชยสุริยา สุนทรภู่จะเปิดเรื่องโดยกล่าวถึงเมืองสาวัตถี ซึ่งมีกษัตริย์เเละมเหสีครองอยู่อย่างมีความสุข พลเมืองมีความสุข บ้านเมืองอุดมสมบูรณ์
๒. ปัญหาเริ่มปรากฏ เป็นจุดที่จะทำให้ตัวละครประสบความยุ่งยากไม่มีความสุขอีกต่อไป
ในอนุภาคนี้ สุนทรภู่จะพูดถึงความสับสนวุ่นวายในเมืองอันเกิดจากการประพฤติไม่ถูกทำนองคลองธรรมของผู้มีบทบาทในการบริหารบ้านเมืองอันได้เเก่ เสนา อำมาตย์ ตุลาการ เเละพระสงฆ์ ทำให้เกิดเหตุร้ายมีผีป่าเข้ามาย้ำยี คนในเมืองเเละน้ำป่าไหลท่วมเมือง จนไม่มีที่อยู่อาศัย ต้องลงเรือสำเภาหนีออกจากเมือง
๓.การขยายตัวของปัญหา ตัวละครต้องประสบเหตุการณ์ที่ยุ่งยากขึ้น เป็นเเรงผลักดันให้โครงเรื่องทวีความเข้มข้นขึ้น
ในอนุภาคนี้สุนทรภู่เขียนให้ตัวเอกซึ่งลงเรือสำเภาหนีไปต้องถูกพายุจนเรือเเตกข้าราชบริพารเเละนางกำนัลตามหมด รอดชีวิตเพียง ๒ องค์เท่านั้น เมื่อขึ้นฝั่งได้ก็ต้องพบรักกับความทุกข์ยากลำบากอย่างยิ่ง
๔.ปัญหาได้รับการเเก้ไข เป็นระยะที่เรื่องได้เปลี่ยนเเปลงไปทางใดทางหนึ่งเหตุการณ์ที่ดำเนินมานั้นเริ่มคลี่คลาย หรือได้รับการช่วยเหลือเเละเเก้ปัญหานั้นได้
ในเรื่องกาพย์พระไชยสุริยานี้ ตัวละครไม่ได้เเก้ไขหรือคลี่คลายเหตุการณ์ด้วยตัวละครเอง เเต่มีพระดาบซึ่งเป็นผู้วิเศษส่งสารกษัตริย์ทั้ง ๒ จึงมาเทศน์โปรดบอกสาเหตุของความวิบัติเเละชี้เเนะหนทางไปสู่ความสุขโดยการถือศีลอดภาวนาบำเพ็ญฌาณสมบัติเเละมีเมตตา ทั้ง ๒ กษัตริย์ทรงศรัทธายิ่ง จึงบวชเป็นฤาษี เเล้วถือศีลภาวนาตามที่ได้รับการสั่งสอนมา
๕.การปิดเรื่อง เมื่อเหตุการณ์ในเรื่องคลี่คลายไปในทางที่ดี เรื่องก็จะจบลงด้วยความสุข
เรื่องกาพย์พระไชยสุริยามีการปิดเรื่องเเบบสุขนาฏกรรม คือหลังจากกษัตริย์ทั้งสองปฏิบัติตามคำสั่งสอนของพระดาบสเเล้ว ก็บรรลุธรรมได้พบกับความสงบ ตายไปได้ไปบนสวรรค์เเละมีความสุข
ไม่เลย
ตอบลบ